Markaların Dijital Pazarlama Çağında Tüketicileri Etkileşime İkna Etme Yolları:
Influencer Pazarlama ve İçerik Pazarlamasına İlişkin Kavramsal Bir Çalışma
Methods of Brands To Convince Consumers For Interaction
In Digital Marketing Era: A Conceptual Study On Influencer
Marketing And Content Marketing
Gonca KÖSE
Sinem YEYGEL ÇAKIR
Özet
Devamlı değişim halindeki dijital ortam; yeni dijital pazarlama uygulamaları geliştirdiği gibi, yeni
dijital pazarlama yöntem ve araçları da yaratmıştır. Influencer (Etkileyici) Pazarlama ve İçerik
Pazarlaması markaların; söz konusu dijital pazarlama uygulamalarında kullandıkları önemli
yöntem ve araçların başında gelmektedirler. Bu bağlamda çalışmanın amacı; dijital pazarlama
yöntemlerinden, etkileyici ve içerik pazarlaması kavramlarına güncel araştırmalardan yola çıkarak
açıklık getirmektir. Çalışmada alan yazınından faydalanılarak; aynı zamanda dijital pazarlama
yöntemlerinin, markalar açısından önem derecelerinin altını çizmek ve pazarlama dünyasının
gözdeleri dijitalleşen tüketicilere ulaşmak için mevcut yöntemlerin nasıl yönetilmesi gerektiği bir
bütünlük içerisinde aktarılmaya çalışılmıştır. Dolayısıyla markaların gerek etkileyici pazarlama
gerekse içerik pazarlaması uygulamalarını etkin yönetebildikleri takdirde; dijital tüketiciye sürekli
ve daha hızlı bir biçimde ulaşabildikleri ve dijital dünyadaki yerlerini belirleme ve koruma
noktasında daha avantajlı hale gelebilecekleri çıkarımına varılabilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Dijital pazarlama, dijital tüketici, influencer pazarlama, içerik pazarlaması
Abstract
Constantly changing digital environment has developed new digital marketing applications and
has created new digital marketing methods and tools. Influencer Marketing and Content Marketing
is one of the leading methods and tools that brands use in digital marketing applications. In this
context, the aim of this study is to explain the concepts of digital marketing, influencer and content
marketing based on current researches. By utilising body of literature, it has been tried to convey as
a whole the fact that underlining the importance of digital marketing methods in terms of brands
and understanding how current methods should be managed in order to reach to digital consumers
of the marketing world. Therefore, it can be concluded that brands can reach the digital consumer
continuously and faster and can become more advantageous in determining and protecting their
places in the digital world, if they manage influencer marketing and content marketing
applications.
Keywords: Digital marketing, Digital consumer, Influencer marketing, Content marketing.
Giriş
Ülkeler arasındaki sınırların dijital olarak ortadan kalkmasıyla pazarlama
dinamiklerinin de dijitale evrilmesi şaşırtıcı değildir. Tüm markaların dijital bir zemin
üzerinde ayakta kalabilmek için pazarlama stratejilerini dijital çatısı altında
birleştirmeleri ve pazarlamada yaşanan dijital dönüşümlere aynı çeviklikte karşılık
vermeleri gerekmektedir. Zira bugün tüm markaların yaşamsal kaynağı; dijitalleşen
pazarlama yaklaşımlarını doğru biçimde okuyabilmek ve kendileri için en uygun forma
dönüştürmekte yatmaktadır. Özellikle yeni neslin deneyimlerini dijitale taşıma istekleri;
markaların yenilikçi ve yaratıcı dijital kaynaklı çözüm önerileri ve deneyimler
geliştirmelerini zorunlu kılmaktadır. Gelenekselden dijitale doğru kayan bir ortamda
yeni nesilleri yakalamak etkileyici pazarlama ve içerik pazarlaması gibi dijital pazarlama
stratejilerini daha da ön plana çıkarmaktadır.
Bu çalışmanın amacı; etkileyici pazarlama ve içerik pazarlaması strateji ve
uygulamalarını dijital pazarlama bağlamında derinlemesine incelemektir. Çalışmada; son
yılların en popüler konuları haline gelen etkileyici pazarlama ve içerik pazarlamasına
dikkat çekilmekte, her iki pazarlama yönteminin markalar ve hedef kitleler açısından
önemi vurgulanmakta, konuyla ilgili yapılan en güncel çalışmalardan örnekler
verilmektedir. Bu kapsamda çalışmanın ilk bölümlerinde kavramsal açıklamalara yer
yerilmiş, etkileyici pazarlama ve içerik pazarlaması kavramları teorik bir çerçevede
sunulmuştur. Son bölümde ise markaların söz konusu dijital uygulamaları etkin
yöneterek; hedef kitlelere doğrudan ulaşma noktasında ne gibi avantajlar
yakalayabileceklerine ilişkin çıkarımlar verilmeye çalışılmıştır. Ayrıca markaların
tüketiciler ile etkileşeme geçme ve etkileşimi devamlı kılma noktasındaki katkıları neden
ve sonuçları ile tartışılmıştır.
1. Dijitalleşen Pazarlama
Teknolojik gelişmelere bağlı olarak pazarlama dünyasında yaşanan dijital dönüşüm;
şüphesiz tüm markaların zihinlerini meşgul eden ve yakın markaja aldıkları bir konu
olmuştur. Pazarlama iklimindeki dijitalleşmenin; dijital pazarlama kavramını doğurması;
markaların vizyonunu ve gidişatlarını derinden etkilemiştir. Hayatta kalmak için dijital
evrilmenin kaçınılmaz olduğu bir dönemde; markaların hedef kitlelerine dijital fikirler
sunmaları, dolayısıyla dijitale uygun ortak bir dil geliştirmeleri kaçınılmazdır. Pazarlama
tahtında “dijital pazarlama” olarak oturan bu kavramı farklı yazarların bakış açılarından
ele almakta fayda vardır. Alan yazınında yapılmış olan dijital pazarlama tanımlarına
geçmeden; dijital pazarlamanın kökeninde yer alan Web 1.0, Web 2.0, Web 3.0 ve Web
4.0’a kısaca değinmek gerekmektedir.
World Wide Web (Web), bilgisayar ağlarının küresel ağları kullanmasını sağlayarak,
insanları birbirine bağlayan tekno-sosyal bir sistemdir. Bu tekno-sosyal sistem insan
kavrayışını, iletişimini ve ortaklığını içermektedir (Fuchs et al., 2010: 41). Web’in
gelişimine çizgisel bir düzlemde bakmak zor olsa da; Web’in formlarını Web 1.0, Web 2.0,
Web 3.0 hatta Web 4.0 olarak sıralamak mümkündür. Web’in ilk formu olan Web 1.0’da
kullanıcı pasif bir konumdadır. İnternetin ilk ticari dergisi “HotWired” 1994’de dünyanın
ilk tıklanabilir internet reklamını (banner) yayınlayan kuruluş olarak tarihe geçmiştir. Bu
banner’la birlikte, dijital pazarlamanın da ilk adımı da atılmıştır (Karahasan, 2012: 38).
Web 2.0 ise kullanıcı merkezli oluşuyla web dünyası için devrimsel bir özellik
taşımaktadır (Kuş, 2016: 17-19). Özellikle sosyal ağ sitelerinin ve blogların yaygınlaşmaya
başlaması Web 2.0 teknolojisinin ardından gerçekleşmiştir ve sosyal ağlar günümüzün
dijital pazarlama uygulamalarına en çok verinin sağlandığı platformlardan biri haline
dönüşmüştür (Kaya, 2017: 45). Web 3.0 ise; 2006 yılında ortaya çıkmış olup, farklı üçüncü
nesil Web servisleri ve teknolojilerinden oluşmuştur ve akıllı Web olarak kabul
edilmektedir (James, 2010: 160). Web 3.0; taşınabilir kişisel web, bireylere odaklanma,
kullanıcı bağlılığı vb. özellikleri içermektedir (Strickland, 2007). Web 4.0 ise; Web 3.0’dan
sonra gelen Web neslidir (Akar, 2018: 219). Nesnelerin interneti, niceliksel benlik, özel
bulutlar, akıllı bilgi işlem, yerleşik zeka, tahmine dayalı analitik ve yapay zeka gibi yeni
gelişen teknolojilere atfedilen bir kavramdır (Sponder and Khan, 2018: 8). Dolayısıyla
Web’in gelişimi ve bunun pazarlama dünyasına yansıması yeni trendlerin ortaya
çıkmasına ve var olan pazarlama kurallarında revizyon yaşanmasına sebep olmuştur.
Dijital pazarlama da mevcut revizyonların bir eseri olarak karşımıza çıkmaktadır. Dijital
pazarlama; pek çok farklı alanda olduğu gibi, pazarlama alanı da akademik dünyada ve
iş dünyasında oldukça büyük ilgi görmektedir (Deloitte, 2016: 20). Dijital pazarlamayı
doğru bir biçimde anlamak, doğru stratejiler uygulamak işletmeler için son derece kritik
bir önem taşımaktadır. We Are Social ve Hootsuite tarafından hazırlanan 2017 global
dijital raporuna göre; dünyada 3.77 milyarı bulan internet kullanıcısı ve 2.80 milyarı
bulan sosyal medya kullanıcısı bulunmakta; bir başka ifadeyle dünya nüfusunun yarısı
internet kullanmakta; %37’lik bir kısmı ise sosyal ağlarda yer almaktadır. Ülkemizdeki
rakamlara bakıldığında ise nüfusumuzun %60’lık kısmı (yaklaşık 48 milyon) hem
internet hem de sosyal ağların kullanıcısıdır (Kemp, 2017’den aktaran Alan vd., 2018:
494). Ayrıca 1993 yılında sadece 130 adet web sayfası varken, şu anda dünya çapında web
sayfalarının sayısı bir milyara yaklaşmış durumdadır (Özeltürkay vd., 2017: 177). Bu
rakamlar dikkate alındığında dijital pazarlama; günümüz işletmeleri ve tüketicileri için
dijital güçlü bir çift taraflı iletişim kanalı ve yadsınamaz nitelikte önemli bir pazar
aktörüdür (Leeflang et al., 2014: 3).
Dijital Pazarlama Enstitüsü, dijital pazarlamayı; hedeflenmiş ve ölçülebilir bir
iletişimi, dijital teknolojiyi kullanarak pazarlama amaçlarını yerine getirecek şekilde
kullanmak olarak tanımlamaktadır (Smith, 2007). Dijital unsurların kullanılmasıyla
gerçekleştirilen ve bütün pazarlama faaliyetlerinin dijital ortamda gerçekleşmesini
sağlayan pazarlama yöntemi olarak tanımlanabilecek dijital pazarlama, geleneksel
pazarlama faaliyetlerinin dijital alanda gerçekleştirilmesi olarak tanımlanmasına karşın,
geleneksel pazarlama uygulamalarına oranla çok daha büyük avantajlara sahiptir
(Dholakia ve Bagozzi, 2001: 168). İşletmelerin amaçlarına ulaşmak için elektronik
cihazların ve kanalların kullanımı (Jarvinan and Karjalouoto, 2015: 117), internet
temelinde, teknolojiyi kullanarak tanıtım faaliyetlerinin daha etkili, kapsamlı ve geniş
kitleri hedefleyen (Merisavo, 2006: 6), müşteri için değer oluşturan etkileşimli ve
etkileşimsiz tüm pazarlama faaliyetlerini desteklemek için web sayfaları, e-posta, veri
tabanları, mobil/kablosuz iletişim ve dijital TV’yi de kapsayan dijital teknolojilerin tümü
kullanılarak yapılan pazarlama faaliyetleridir (Wymbs, 2011: 2). Öztürk’e (2018: 166-167)
göre dijital pazarlama; işletme stratejisine uyarlanması ile başlayarak teknoloji anlamında
engeller, dijital planlama, arama motoru optimizasyonu, ücretli arama ve kampanya
düzenleme, görüntülü reklam ve ölçümü, sosyal medya kullanımı, kullanıcı deneyimi ve
dönüşümü, müşteri ilişkileri yönetiminde kullanımı, tam kişiselleştirme, müşteri
hizmetleri ve kanallarının kullanımı, içerik stratejisi geliştirme, veri tabanlı modeller ile
analiz ve raporlama konularını kapsar ve her birinin ayrı bir pazarlama çabasını
içermektedir.
Dijital pazarlama, hem müşterileri birey olarak gören hem de onları yalnızca bireysel
özellikleriyle değil, davranışlarına göre tanımlayan doğrudan pazarlama ve bir kişiye
hitap edebilme yeteneğine ve etkileşimi anlama ile hatırlama becerisine sahip interaktif
pazarlamayı da içermektedir (Deighton, 1996: 151-152). Dijital pazarlama alanı; tüketici
psikolojisi, sosyoloji, pazarlama analizi ve değerlemesi, ekonomi, bilgisayar bilimi,
reklamcılık, marka yönetimi ana alanlarını kapsayan ve bu konulardaki ana sorulara
cevap veren bir sistem özelliği gösterdiği için; dijital pazarlamanın yöntem ve araçları
bakımında alt konularını (yöntemlerini) şu şekilde sıralamak mümkündür (Öztürk, 2018:
169-170):
Dijital kanallar
Elektronik ticaret (B2B, B2C vd.)
Sosyal medya pazarlaması
Video pazarlama
Viral pazarlama ve E-WOMM
Elektronik posta (e-mail) ile pazarlama
e-PR ( online halkla ilişkiler)
İçerik oluşturma ve içerik pazarlaması
Arama motoru optimizasyonu ve SEO (search engine optimization) modelleri
Inbound-outbound pazarlama anlayışı
Mobil pazarlama
Satış ortaklıkları (affiliate marketing)
Influencer (dijital medya kanallarında kitleleri etkileme gücü olan, takipçileri
tarafından otorite kabul edilen kişiler) pazarlama
Yeniden pazarlama (re-marketing)
Dijital platformlar aracılığıyla ilişkisel pazarlama
Kullanıcı deneyimi (UX) pazarlaması
Büyüme pazarlaması
Adwords-Reklamcılık
Analytics ve Raporlama
Dijital pazarlama stratejilerinin ölçümü ve ROI yatırım getirisi
Etik
Bu kapsamda dijital pazarlamanın esas itibariyle daha makro bir bakış açısıyla
üzerinde durulması gereken bir nitelik taşıdığını belirtmek doğru olacaktır. Her marka
mevcut dijital pazarlama stratejilerine entegre ettikleri, kendileri için en uygun
gördükleri bu yöntemleri etkin yönetebildikleri takdirde; güven inşa etmeyi, samimi ve
gerçek olmanın ikna edebilme gücünü görebileceklerdir. Çalışmanın sınırlılıkları
kapsamında tüm dijital pazarlama yöntemlerine ayrı ayrı ışık tutabilmek güç
olacağından çalışma kapsamında; içerik pazarlaması ve influencer pazarlama konusuna
ilerleyen bölümlerde ayrıntılı biçimde yer verilmiştir.
2. Dijital Tüketici
Toplumsal yaşamın neredeyse her alanına nüfuz eden dijitalleşme; değişim ve
dönüşüm olguları ile eşleştirilmektedir. Dünü ve bugünü keskin çizgilerle ayıran
dijitalleşmenin; gündelik yaşamın ayrılmaz bir parçası haline gelmesiyle esasında yeni
tüketici olarak adlandırılan dijital tüketicileri de karakterize etmiştir. Bilişsel ve
davranışsal olarak teknolojiyi günlük yaşamlarına entegre eden; mobil ve yeni
teknolojileri kullanarak, iletişim biçimlerini, dünyayı algılama ve anlamlandırma
süreçlerini yöneten dijital tüketiciler; süregelen dijitalleşmenin en önemli çıktılarıdır.
Daha zeki, kuşkucu ve pazarlamaya bağışıklı kişi olarak tarif edilen yeni tüketiciler
(Simonson and Rosen, 2014) dijital tüketici olarak da kabul edilmektedirler. Günümüzde
pazarlama çevrelerine yayılan, kendi hiper-bağlantılı, çok yönlü siber dünyasında var
olan gizemli canlılar gibidir. Farklı bir dil konuşan, değişik şekillerde iletişim kuran ve
pazarlama dünyasını kendine çeken bir yapıdadırlar (Akçi, 2018: 177). Dolayısıyla
tüketicinin dijital sıfatını alması; dijital olarak tüketen bir tüketici kitlesini temsil etmekte
ve bu durum markaları hiç olmadığı kadar inovatif olmaya zorlamaktadır. Markaların
geleceklerini domine eden dijital tüketicilere ulaşmaları ve onlarla etkileşime geçmeleri
için tüm dijital unsurlardan faydalanarak; onların yaşam standartlarını ve alışkanlıklarını
yakalamaları gerekmektedir. Her türlü bilgiye en hızlı ve en doğrudan ulaşabilen,
yaşamlarının neredeyse her anında internet erişimleri sayesinde dijital olanaklardan
maksimum düzeyde faydalanan dijital tüketicileri hedef alan markaların; büyüme,
verimlilik ve süreklilik için dijitali; strateji, süreç, ürün ve tüketici deneyimlerine entegre
etmeleri kaçınılmazdır.
3. Influencer (Etkileyici) Pazarlama
Dünyada gelişen teknoloji ve iletişim ağıyla; tüketicilerin yaşam şekillerinde köklü bir
değişim yaratan, tüketim alışkanlıklarını baştan aşağıya dijitalleştiren dijital pazarlama,
kendi içerisinde çok sayıda bileşeni barından bir nitelik taşımaktadır. Gün geçtikçe
gelişen ve ilerleyen dijital pazarlama; markaların pazarlama stratejilerinin yakın
markajına girmiş ve markalar; ürün ve hizmetlerinden mevcut ve potansiyel hedef
kitlelerini haberdar etmek ve onlardan geri bildirim alabilmek amacıyla dijital
platformlarda fazlasıyla boy göstermeye başlamışlardır. Bu noktada markalar için dijital
pazarlamanın en etkili ve en güncel taktiklerinden ikisi şüphesiz Influencer pazarlama ve
içerik pazarlaması yaklaşımıdır. Markaların pazarlama stratejilerine yeni bir soluk
getiren Influencer pazarlama; önceki bölümlerde aktarıldığı gibi dijital pazarlama
araçlarından biridir. Çalışmanın bu bölümünde Influencer pazarlama kavramına açıklık
getirilmeye çalışılmıştır. Alan yazınında etkileyici pazarlama Influencer olarak yer aldığı
için bu çalışmada da Influencer kavramı kullanılmıştır.
Sosyal medyayı kapsayan Influencer pazarlama, sektörde yeni bir olgudur
(Glucksman, 2017: 77). Influence kavramı sözlükte “etki, nüfuz, tesir, sözü geçerlik”
biçiminde açıklanmakta, Influencer ise “insanların davranış biçimini etkileyen ya da
değiştiren kişi” olarak tanımlanmaktadır (Cambridge Dictionary, 2018). Bir diğer Türkçe
sözlük anlamına göre; başkalarını etkileyen kimse, etki altında bırakan, tesir altında
bırakma, hüküm altında bırakan anlamına gelmektedir (Uzun, 2017). Sosyal medya
platformlarından birinde güçlü bir izleyici kitlesine sahip olan ve içerik ürettiği alanda
düşüncelerine önem verilen kişiler Influencer olarak tanımlanmaktadır (Sevinç, 2018).
Influencer günümüzde gelişen yeni medya insanların davranışlarını değiştirebilen ve
etkileyebilen kişidir. Bulunduğu sosyal medya kanallarından ürettiği içerikler ile geniş
kitlelere ulaşmış, aynı zamanda onların güvenini kazanabilmiş ya da fikirlerine önem
verilen kişiler olabilmişlerdir Ağırlıklı olarak “opinion leader” olarak bilinen fikir
önderlerine benzetilen Influencer’ların; ürettikleri içerikler genelde bir konu hakkında
deneyimlerini, fikirlerini paylaşmak olmaktadır (Güven, 2018). Influencer’lar; hedef
kitlelerin bloglar, tweet’ler ve diğer sosyal medya kanallarının kullanımı konusundaki
tutumlarını şekillendiren bağımsız bir yeni türü temsil etmektedirler (Freberg, 2010).
Bjurling ve Ekstam’a (2018: 22) göre Influencer’lar; aynı çıkarları paylaşan birçok
tüketiciyi bir araya getirme ve dolayısıyla pazarda güçlü bir sese sahip olma becerisini
taşımaktadır. Ayrıca tüketicilere dürüst ve açık olmaları sayesinde; hedef kitleler
nezdinde yüksek sosyal etkileri ve güvenilirlikleri bulunmaktadır (Buyer, 2017). Sudha
ve Sheen’e (2017: 16) göre ücretli ve kazanılmış olmak üzere iki tip Influencer
bulunmaktadır. Ücretli Influencer’lar; pazar ürünleri için markalar tarafından özellikle
işe alınırken, kazanılmış influencer’lar ise elektronik ağızdan ağıza pazarlama imkanı
sağlayan online mecralarda herhangi bir ücret almadan faaliyet göstermektedirler. Brown
ve Hayes (2008: 49-50) ise; Influencer’ları mikro ve makro Influencer’lar olarak
ayırmaktadırlar. Makro Influencer’lar genişçe bir takipçi kitlesine sahiptirler ve
takipçilerinin özellik ve eğilimleri konusunda detaylı bir bilgiye sahip değildirler. Mikro
Influencer’lar ise daha az sayıda takipçiye sahiplerdir; ancak aralarındaki iletişimin daha
güçlü olduğu ve tüketicinin sosyal grafiğinde doğrudan etkili olan kişilerdir.
Bu bağlamda Influencer pazarlama dijital ortamda etkili olan Influencer’ların,
pazarlama süreçlerinde değerlendirilmesi şeklinde ortaya çıkmaktadır (Mert, 2018: 1314).
Sosyal medyaya dayanan Influencer pazarlama; tüketicileri çevrimiçi olarak yakalamak
isteyen markalar için giderek daha popüler hale gelmeye başlamıştır (Phua et al., 2017).
Öyle ki sosyal medyadaki Influencer’ları dinlemeye daha yatkın olan tüketiciler;
Influencer’ların aslında ürünleri satmaya çalışmadıklarına inanmaktadırlar. Bu durum
Influencer pazarlama kullanımının son yıllardaki artış sebebini açıklar niteliktedir
(Gürkaynak, vd., 2018). Öte yandan dünya genelinde 2017 yılında Influencer
pazarlamanın pazarı 1.1 milyar dolardan, 1.5 milyar dolar seviyesine çıkarken;
Türkiye’de Influencer pazarlama pazarı 30 milyon TL büyüklüğündedir. Türkiye’de
gerçekleştirilen Influencer pazarlama faaliyetlerinin %48’i Instagram’da
gerçekleştirilirken; %21 ile Facebook, %16 ile Youtube ve %15 ile Twitter sırayı takip
etmektedir. Ayrıca Influencer pazarlama çalışmaları %19 oranında güzellik ve
makyaj alanında gerçekleşirken, %18 oranında moda alanında gerçekleştirilmektedir.
Hemen ardından %13 ile seyahat ve %12 ile yaşam ile yemek kategorileri göze
çarpmaktadır. Dolayısıyla Influencer pazarlamasının genellikle hedef kitlesini kadınlar
oluşturmaktadır sonucuna varmak mümkündür (Özkömürcü, 2018).
Influencer pazarlama; sosyal medya ve bloglar aracılığıyla ürün ve hizmetlerle ilgili
bilgileri yaymak için çevrimiçi etkili insanlarla çalışma pratiğidir (TopinfluenceInfluencer Marketing Platformu, 2018).
Bir başka tanıma göre de Influencer pazarlama; insanların belirli ürünler, hizmetler ve eğilimler hakkında birbirleriyle olan sohbetlerine
dikkat etmenin ve yanıt vermenin bir yoludur (Topinfluence- Influencer Marketing
Platformu, 2018). Şirketler Influencer pazarlamayı; potansiyel hedef kitlelerini bulmak
için marka değerleri ile uyumlu ve şirket lehine faaliyet gösteren etkileyici olarak
adlandırılan kilit bireyleri hedef aldıklarında uygulanmaktadır (More and Lingam, 2017).
Influencer pazarlamada Influencer’lar; genellikle yeni bilgilere katkıda bulunurlar ve
potansiyel müşterilerin satın alma kararı vermelerine yardımcı olmak gibi tutum ve
davranışları etkileme kabiliyetine sahiplerdir (Liu et al., 2015).
Bir diğer bakış açısına göre Influencer pazarlama; markanın daha büyük bir pazara
mesajını iletmek için kilit liderleri kullanmaya odaklanan bir pazarlama türüdür (Byrne
et al., 2017: 1). Bu noktada markalar için en büyük zorluk ise, doğru etkileyicileri
tanımlamak ve seçmektir (De Veirman et al., 2017). Etkileyicinin güvenilir olmaması,
marka güvenirliliğinin yitirilmesine sebep olabilmektedir (Gerardo, 2017). Influencer
pazarlama; son zamanlarda pazarlama dünyasını aşırı heyecanlandıran uygulamadır ve
potansiyel alıcıları etkileme yeteneğine sahip bireylerle ilişkilerin belirlenmesi ve
oluşturulmasına yönelik faaliyetleri içeren bir pazarlama şekli olarak tanımlanabilir
(Wong, 2014). Tüketiciler Influencer’ların yaydığı eWOM’a (elektronik ağızdan ağıza
iletişim) güvendikleri için çok sevdikleri Influencer’ların tarzlarını da kopyalama
eğilimindedirler (Sudha and Sheena, 2017, Wiedmann et al., 2010). Elektronik ağızdan
ağıza iletişim; Influencer pazarlama açısından ayrıca önem taşımaktadır. eWOM; bir
markanın, bir ürünün veya bir hizmetin özellikleriyle ilgili olarak iki veya daha fazla
kişinin değerlendirmelerinin internette gayri resmi bir şekilde yayılımıdır (Carl, 2006;
Akrimi ve Khemakhem, 2012). Henning-Thurau et al., (2004: 39) eWOM’ u; potansiyel,
mevcut veya önceki müşteriler tarafından bir ürün veya şirket hakkında internet
üzerindeki topluluklarda ve gruplarda yapılmış olan bütün olumlu ve olumsuz yorumlar
olarak tanımlamaktadır. Tüketici yorumu, bir ürünü tecrübe eden ya da bir hizmeti
kullanan birey tarafından çevrimiçi topluluklarda yazılan yorumlardır. Bu bireyler
yorum yapmak için yeterli deneyimlere sahiptirler. Bu yorumlar güvenilirliğe dayalıdır
ve tüketiciye ürünü satın alıp almamasında fikir sağlamaktadır (Chen and Xie, 2004: 1).
Dolayısıyla bir anlamda ağızdan ağıza pazarlamanın dijital versiyonu olan Influencer
marketing, sağlıklı bir şekilde uygulandığında özellikle dijital ortamlarda ve deneyim
pazarlaması alanında markalar için büyük bir pazarlama silahı olarak kullanılabilecek
nitelikte görülmektedir (Eker vd., 2017: 23). Etkin yönetilebildiğinde Influencer
pazarlamanın avantajları şu şekilde sıralanabilir (Ccmediahouse Blog, 2018):
Tüketicileri, marka adına bilgi paylaşmaya teşvik eder.
Artan güvenin bir sonucu olarak markanın büyümesine yardımcı olur.
Tüketici bağlılığını artırır.
Tüketicileri etkiler ve satın almaya ikna eder.
Tanımlarda ve sunduğu avantajlarda görüldüğü üzere Influencer pazarlama; dijital
pazarlama dinamiklerinin önemli bir parçasıdır. Söz konusu pazarlama stratejisinin
başrol oyuncusu ise Influencer’lardır. Influencer’ların; markaların ürün ve
hizmetlerinden haberdar etmek ve marka bilinirliliğini artırmak, geniş topluluklarla
iletişim kurmak, marka ile mevcut ve potansiyel hedef kitleleri arasındaki etkileşimi
sağlamak, kendi marka deneyimlerinden yola çıkarak hedef kitlelerin satın alma
davranışlarını yönlendirmek, ikna etmek gibi çeşitli sorumlulukları vardır. Ayrıca hedef
kitleler nezdinde güven inşa etmek, samimi ve gerçek olmak Influencer pazarlamanın
amacına ulaşması için gereken en önemli unsurlardır; çünkü tüketiciler, markalara ve
uyguladıkları pazarlama taktiklerine her geçen gün daha şüpheyle yaklaşmaktadırlar.
4. İçerik Pazarlaması
Tüketici davranışlarını her açıdan etkileyen teknolojik gelişmeler; en bariz şekilde
dijital platformda kendini göstermiştir. Hedef kitleleri ile etkileşime geçmek için iletişim
yönlerini dijital ortamlara kaydırmak zorunda kalan markalar; dijital medyanın gücünü
dikkate alarak çeşitli içerikler üretmektedirler ve hedef kitleleri ile her temas noktasında
söz konusu binlerce farklı içeriğe onları maruz bırakmaktadırlar. Böylesi bir içerik
bombardımanı altında; üretilen içerikle hedef kitlelerin dikkatini çekmek elbette kolay
olmamakla beraber, farklılaşmayı zorunlu kılmaktadır. İçeriğin bu denli önemli ve
değerli hale geldiği dijital bir ortamda “içerik pazarlaması” markaların dijital pazarlama
araçlarından bir diğeridir ve üreticiden çok tüketici ile ilgili bir olgudur (Sarıtaş, 2018:
232). Çalışmanın bu bölümünde ise içerik pazarlaması kavramına açıklık getirilmeye
çalışılmıştır. Öncelikle içerik kavramına kısaca değinmekte fayda vardır. İçerik; hedef
kitleyi etkilemek, marka bilinirliğini artırmak ve takipçilerle etkileşim kurmak için
üretilip web sitelerine, sosyal ağlara veya diğer dijital platformlara yüklenen her şeydir.
İçerik bir yazı, video, fotoğraf veya bir kampanya olabildiği gibi her yerdedir ve her an
üretilebilmektedir (Saruhan, 2018: 47-48).
İçerik pazarlamasına ilişkin alan yazınında yapılmış çeşitli tanımlar incelendiğinde;
“Content Marketing Institute” kurucusu Joe Pulizzi içerik pazarlamasını; net olarak
tanımlanan ve anlaşılan hedef kitlenin dikkatini çekerek, harekete geçirmek ve onları
kazanmak amacıyla en doğru içeriğin oluşturulup dağıtımının yapılmasını içeren
pazarlama içerikli bir süreç olarak tanımlamaktadır (Pulizzi, 2012: 116). İçerik
pazarlaması temel olarak, satış olmadan, müşteri ve potansiyel müşteriler ile iletişim
sanatıdır (Content Marketing Institute, 2018). Bir diğer tanıma göre içerik pazarlaması;
tüketicilere ilgilendikleri konularda “değerli” ve “sürekli” içerik (bilgi) sunmak anlamına
gelmektedir. Burada amaç; içerik yoluyla erişilen tüketicileri markanın iletişim
çemberinde tutabilmek ve tüketiciyi markanın hizmetlerinden faydalanmaya
yönlendirmektir (Benli ve Karaosmanoğlu, 2017: 30). Tüketicileri, göze çarpmadan ve
zorlama teknikler kullanmadan marka içeriğine çekmesi açısından ideal kabul edilen (Liu
et al., 2015) içerik pazarlaması; doğrudan veya dolaylı satışa yönelik, ürüne ya da ürünle
doğrudan ilgili olmayan konulara ait hikaye ve bilgilendirmelerin, yazılı ve/veya görsel
olarak hedef kitleye ulaştırılması olarak da tanımlanmaktadır (Bilge, 2016: 128).
Markaların ürettikleri içeriklerin; tüketicilerine ulaşabilmeleri ve onların dikkatini
çekebilmeleri için içeriklerini yaratıcı hikayelerle zenginleştirmeleri ve hikayelerini iyi
anlatmaları gerekmektedir (Yıldız ve Karagöz, 2018: 78).
İçerik pazarlaması stratejisinin uygulanmasında iki ayrı yöntem bulunmaktadır;
birincisi güvenli ve değerli bir içerik oluşturup, müşterilerin doğru zamanda
bilgilendirilmesi, ikincisi ise müşterilerin eğlendirilmesidir (Lieb, 2011: 16-17). Bu iki
yöntem marka farkındalığı, müşteri bağlılığı, takipçilerle güven inşa etmek ve olası
müşterilerin ilgisini çekmek gibi içerik pazarlamasının temel amaçlarına hizmet
etmektedirler (Karkar, 2016). Aynı zamanda içeriklerin mantıklı ve güvenilir olması, satın
almaya ilişkin sürecin ilerlemesine hız kazandırmaktadır (Gökşin, 2017: 107). Öyle ki,
içerik pazarlamasının avantajlarını aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür (Saruhan, 2018:
48-49):
Marka hikayesinin paylaşılmasını sağlar.
Sadık müşteri edinilebilir.
Marka ve ürünler hakkında bilgi aktarmayı sağlar.
Viral etki yaratarak geniş kitlelere ulaşabilmeye katkıda bulunur.
Markanın dijital dünyadaki itibarını güçlendirir.
Kriz anlarında markaya sahip çıkacak mark savunucuları oluşturur.
Bu avantajlar doğrultusunda içerik pazarlamasını kullanan markaların; en sık
kullandığı içerik dağıtım araçları kullanım sıklığına göre sırasıyla, sosyal medya, bloglar,
bültenler, web site makaleleri, video, bilgi grafikleri, e-kitaplar, mobil içerik, araştırma
raporları ve mobil uygulamalardır (Elisa and Gordini, 2014). Markalar için mevcut
araçlarda özgün ve değerli içerikler üretebilmek son derece önemlidir. İçerik üretirken;
içerik stratejisini belirlemeye, eğlenceli olmaya, mobil ile uyumlu olmaya, trend içeriklere
öncelik vermeye, sade ve anlaşılır olmaya, hikayeye odaklanarak samimi bir dil
kullanmaya dikkat edilmesi gerekmektedir (Saruhan, 2018: 48).
Söz konusu bilgiler dahilinde içerik pazarlamasının, dijital pazarlamada önemli bir
disiplin haline geldiğini belirtmek mümkündür. İçerikler aracılığıyla kendini, hedef
kitlelerine ifade eden markalar için dijital pazarlama sürecinde oldukça popülerleşen
yeni nesil dijital bir teknik olan içerik pazarlaması; markaların, hedef kitlelerinin
ilgilendikleri konular bağlamında bilgi değeri taşıyan, tutarlı ve daimi içerikler yaratarak,
onları yönlendirebilme ve onlarla bağlılık oluşturabilme yetisidir. İçerik pazarlaması;
mevcut ve potansiyel hedef kitlelerine içerik yoluyla ulaşmayı, içerik aracılığıyla
etkileşimi devam ettirmeyi ve yine içerikler yardımıyla onları harekete geçirmeyi
hedeflemektedir. İçerik pazarlamasının farkındalığına ve anlayışına sahip markaların
büyüme şansları ve süreklilikleri ile, hedef kitlelerini mevcut iletişim çemberinde
tutabilmelerinin çok daha olası olduğu yadsınamaz bir gerçektir.
5. Influencer Pazarlama ve İçerik Pazarlaması Uygulama Örnekleri
Tüm markalar için influencer pazarlama ve içerik pazarlaması amaç ve hedefleri
benzer nitelikler taşısalar da uygulama biçimleri farklılık gösterebilmektedir. Çalışmanın
bu bölümünde influencer ve içerik pazarlaması kapsamında yapılan en güncel uygulama
örneklerine yer verilmeye çalışılmıştır.
Influencer Pazarlama Örnek- 1
Fotoğraf 1: Influencer Pazarlama- Seth İçin Sarı Giyin
The Bubble Foundation, Türkiye’deki LÖSEV gibi ender bir hastalıkla mücadele
edenlerin ihtiyaç duyduğu bakım ve teknolojiyi sağlayabilmek için çalışan bir vakıftır. Bu
vakıf, ölümcül bir hastalığa yakalanmış 5 yaşındaki Seth’i mutlu etmek için internette
büyük yankı uyandıran bir kampanya başlatmıştır (Fotoğraf 1). Seth’in en sevdiği renk
sarı olduğu için Seth’in ailesi, dünyadaki herkesten sarı giyerek #WearYellowForSeth
hashtag ile fotoğraf paylaşmasını istemiştir. Kampanya birkaç influencer aracılığıyla
hızlıca yayılmıştır; Ashton Kutcher gibi ünlüler Seth’in gülümsemesi için fotoğraflar
paylaşmıştır. Vakfın hiçbir ücret harcamadığı kampanya, influencerların gücü sayesinde
bir konunun ne kadar hızla viral olabileceğini de göstermiştir (ThinkwithTR- Dijital
Pazarlama Platformu, 2018).
Influencer Pazarlama Örnek 2:
Mercedes, bilindik bir influencer yerine Instagram fenomeni bir köpek olan Loki ile
(yani sahibi ile) çalışmaya karar vermiştir (Fotoğraf 2). Mercedes’in arazi aracı olan bir
modeli; instagram fenomeni Loki ve sahibine, karlı dağlarda sürmeleri için Mercedes
tarafından tahsis edilmiştir. Sahibi arabayı sürerken karların arasında onu takip eden
Loki’nin dağ macerası, 3D kameralar ve sanal gerçeklik teknolojileri ile videoya
alınmıştır. Kampanya sonunda Loki sayesinde sadece Instagram üzerinden 173 milyon
izlenim, 2.3 milyon etkileşim kazanılmıştır (ThinkwithTR- Dijital Pazarlama Platformu,
2018).
Influencer Pazarlama- Mercedes Benz ve Loki
Influencer Pazarlama Örnek 3:
Fotoğraf 3: Influencer Pazarlama- Albaraka Türk
“Bizi Biz Yapan Değerlerimiz” sloganıyla yola çıkan Albaraka, sosyal medya
etkileşimini artırmak için gezgin Şef Ömür Akkor ile çalışmıştır (Fotoğraf 3). Ömür
Akkor, Anadolu’yu karış karış gezen, kaybolmuş Osmanlı ve Selçuklu lezzetlerini
araştıran gezgin bir şeftir. Kampanya Ömür Akkor’un Instagram hesabından yaptığı
duyuru ile başlamıştır. Bu duyuru ile kullanıcılardan Albaraka Türk hesabını takip edip
bir yakınını etiketlemeleri istemiştir. Duyuruda bu istekleri yerine getiren kullanıcılar
arasından 15 kişinin seçilerek; Ömür Akkor’un yeni açtığı Bursa’daki Zennub 1844’te iftar
yapacağından bahsedilmiştir. Ömür Akkor, hesabından yaptığı duyuruda şu cümleleri
kullanmıştır: “Bizi Biz Yapan Değerlerimiz” ile “Bizi Biz Yapan Değerlerimizi
Sofralarımıza Getirenler” Ömür Akkar’un hesabında kullandığı cümleler aynı zamanda
Albaraka’nın kurumsal pazarlama kapsamında kullandığı marka sloganına da gönderme yapmaktadır. Albaraka Türk çekiliş sonucunda 10.000’in üzerinde takipçi kazanmıştır
İçerik Pazarlaması Örnek 1:
Coca Cola; Coca-Cola Journey adlı online bir dergi tasarlamıştır. Site içerisinde
makale, video ve müzikler tek bir çatı altında toplanmış, içerik, kullanıcının kendi ilgi
alanına ve içerik kategorisine göre organize edilmiştir (Fotoğraf 4). Popüler ve önerilen
içeriklere ulaşım kolaylaştırılmıştır. Aynı zamanda sitede yer alan user-generated content
(kullanıcı merkezli içerik) sayesinde iki taraflı bir iletişim kurulabilmektedir
İçerik Pazarlaması- Four Seasons Magazine
Four Seasons Otelleri; Four Seasons Magazine ile içerik pazarlamasında hedef kitlesini
iyi tanıyarak; lüks kullanıcılarına yönelik tasarımlar yapmıştır (Fotoğraf 5). Spa’dan
yemeğe kadar müşterilerinin ilgisini çekebilecek her ayrıntıyla ilgili basit, pratik ve
başarılı içerikler oluşturmuştur
İçerik Pazarlaması- Türk Hava Yolları İnovasyonla Uçuyoruz
Türk Hava Yolları; mevcut ve potansiyel hedef kitlelerinden; inovasyonla
ucuyoruz.com adresinden fikirlerini paylaşmalarını ve yarışmaya katılmalarını teşvik
ederek (Fotoğraf 6); THY’nin kendi operasyonları hakkında geliştirilen en inovatif fikre
ve bu fikrin sahibine San Francisco seyahati hediye etmiştir
Sonuç
Dijitalleşme serüveni; bireysel yaşamdan toplumsal yaşama, yerelden global
işletmelere ve markalara kadar her geçen gün etki alanını biraz daha genişletmektedir.
Dijitalleşmenin son sürat devam ettiği günümüzde; pazarlama dünyasında boy gösteren
tüm işletmeler ve markalar; teknolojinin gerisinde kalmadan yeni rotalarını dijitale
çevirmişlerdir. Öyle ki, bu durum bir tercihten öte zorunluluk halini almıştır; çünkü
bilginin gücü ve değeri, insanın sınırsız talep ve beklentileri, teknolojinin baş döndürücü
hızı ile ortaya çıkan yeni kombinasyon, yepyeni pazarlama kurallarının ortaya çıkmasına
sebep olmuş; bu duruma bağlı olarak markalar; kendi iş modellerini, ürün ve
hizmetlerini, hedef kitlelerine sundukları deneyimleri vb. sorgulamaya başlamışlardır.
Markaların söz konusu dijitalleşme yolculuğunu destekleyen en önemli pazarlama
stratejisi kuşkusuz dijital pazarlamadır. Pazarlamadaki rekabetin dijital bir boyut
kazanması; net ve anlaşılır dijital stratejilere olan ihtiyacı tetiklemektedir. Doğru temeller
üzerine inşa edilen stratejilerle; çağı yakalamak ve hedef kitleleri ile iletişimlerini sürekli
kılmak isteyen markalar; Influencer pazarlama ve içerik pazarlaması gibi yöntemler
kullanmaktadırlar.
Influncer pazarlama; markaların hedef kitlelerinin kullandığı birçok kanal, araç ve
temas noktasında görünür olmak ve onlarla yakınlık kurmak için geliştirilen bir dijital
pazarlama yöntemidir. Markaların dijital süreçlerindeki partnerleri olarak
Influencer’ların; mevcut ve potansiyel hedef kitleleri etkilemek, onları satın almaya
yönlendirmek ve marka sadakati yaratmak gibi temel amaçları bulunmaktadır. Birçok
marka; kendi marka değerleri ve imajları ile uyumlu ünlü ya da tanınmış isimlerle
(Influencer’larla) anlaşmakta ve hedef kitlelerine iletmek istedikleri mesajları onlar
aracılığıyla aktarmaktadırlar. Markaların hedef kitleleriyle temasını sürekli kılan; her
platformda görünürlüğü sağlayan, marka ile hedef kitle arasında güvene dayalı duygusal
bağlılığın gelişimine katkıda bulunan ve en önemlisi marka deneyimini dijital ortamlarda
yaşatan Influencer’lar, dijital gelişimi benimseyen markalar için kritik bir yatırım
alanıdır.
İçerik pazarlaması da tıpkı Infleuncer pazarlama gibi dijital pazarlama alanında,
markalar için önemini kaybetmeyecek; aksine her geçen gün markaları zorlayacak bir
nitelik taşımaktadır. İçeriklerini dijital dönüşümle uyumlaştıramayan işletmelerin ve
markaların; güçlü inovatiflerin ortaya çıkması durumunda bulundukları sektörde ayakta
kalabilmeleri son derece zor olacaktır.
Her markanın; her an her yerde ulaşılabilir olmayı sağlaması için dijital kanalları
farklılaştırarak çoğaltmaları, zamanlama ve hedef kitle açısından en doğru dijital
mecralarda en uygun içerikleri üretmeleri gerekmektedir. Amacına uygun, marka ile
uyumlu özgün içeriklerin üretilebilmesi hedef kitlelerin ikna sürecini hızlandırmakta ve
markaya dair sadakat duygusunun gelişimine de katkıda bulunmaktadır.
Muazzam hız ve dijital dönüşüm neticesinde pazarlama ritüellerinin tamamen
değiştiği göz ardı edilememektedir. Her markanın söz konusu hız ve dijitalleşme
noktasında dijital stratejilere ve dijital çözümlere ihtiyacı olduğu şu dönemde; Influencer
pazarlama ve içerik pazarlaması markaların dijital dönüşümüne hizmet eden önemli kilit
anahtarlardır. Her ikisi de çeşitli dijital mecralarda çift yönlü bir etkileşim sağlamakta,
markalara zaman ve hareket kabiliyeti tanımaktadırlar. En nihayetinde dijital dönüşümü
okuyabilen markaların; buna uygun olarak Influencer pazarlama ve içerik pazarlaması
stratejilerini doğru bir vizyon ile hayata geçirmeleri rakiplerden bir adım önde olabilmeyi
sağlayacaktır. Bu çalışmada dijitalleşmenin tam ortasında bulunan markaları ve hedef
kitleleri yakından ilgilendiren dijital pazarlama yöntemlerinden Influencer pazarlama ve
içerik pazarlaması stratejilerine açıklık getirilmeye çalışılmıştır. Çalışmanın; alanla ilgili
yapılacak diğer araştırmalara zemin oluşturacağı öngörülmekte ve kapsamı daha geniş
yeni araştırmalara ışık tutacağı düşünülmektedir.
Kaynakça
Akar, E. (2018). Sosyal Medya Pazarlaması- Sosyal Web’te Pazarlama Stratejileri. Ankara:
Seçkin Akademik ve Mesleki Yayınları.
Akrimi, Y., ve Khemakhem, R. (2012). “What Drive Consumers to Spread The Word In
Social Media?”. Journal of Marketing Research ve Case Studies, 2012 (2012).
Alan, K., Kabadayı, T.E., ve Erişke, T. (2018). İletişimin Yeni Yüzü: Dijital Pazarlama ve
Sosyal Medya Pazarlaması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 27(66), 493-504.
Benli, T., ve Karaosmanoğlu, K. (2017). Bir Pazarlama Stratejisi Olarak İçerik Pazarlama.
Mesleki Bilimler Dergisi, 6(11), 27-38.
Bilge, A. F. (2016). Yeni Pazarlama Yaklaşımı İçerik Pazarlamasının İncelenmesi ve
Turizm Sektörüne Uygulanabilirlirliği. The Journal Of Academic Social Sciences
Studies. (44), 125-140.
Bjurling, L. ve Ekstam, V. (2018). Influencer Marketing’s Effect On Brand Perceptions – A
Consumer İnvolvement Perspective. Degree Project Master’s Programme
International Marketing and Brand Management. Swedish: Lund University.
Brown, D., ve Hayes, N. (2008). Influencer Marketing, Who Really Influences Your
Customers?. UK: Elsevier Ltd.
Buyer, L. (2016). PR Under the Influence: Why Influencer Marketing is all the Buzz,
https://socialprchat.com/pr-under-the-influence-why-influencer-marketing-isall-the-buzz/, (Erişim Tarihi: 02.12.2018).
Byrne, E., Kearney, J., ve MacEvilly, C. (2017). The Role of Influencer Marketing and
Social Influencers in Public Health. Proceedings of the Nutrition Society, 77 (OCE3).
Cambridge Dictionary, https://dictionary.cambridge.org/tr, (Erişim Tarihi: 08.12.2018).
CCMedia House (2018). Influencer Marketing’in Faydaları, http://www.ccmediahouse.
com/influencer-marketingin-yararlari/, (Erişim Tarihi: 01.12.2018).
Chen, Y., ve Xie, J. (2008). Online Consumer Review: Word-Of-Mouth As A New Element
Of Marketing Communication Mix. Management Science, 54(3), 477-491.
Content Marketing Institute (2018). Influencer Marketing, www.contentmarketing
institute.com, (Erişim Tarihi: 11.12.2018).
Deighton, J. A. (1996). The Future of Interactive Marketing. Harvard Business Review, 74(6),
151-160.
Deloitte, S. (2016). Türkiye’deki Dijital Değişime CEO Bakışı. https://www2.deloitte.
com/content/dam/Deloitte/tr/Documents/technology-mediatelecommunications/turkiyedeki-dijital-degisime-CEO-bakisi.pdf, (Erişim Tarihi:
04. 03.2019).
De Veirman, M., Cauberghe, V., ve Hudders, L. (2017). Marketing Through Instagram
Influencers: The Impact Of Number Of Followers and Product Divergence On
Brand Attitude. International Journal of Advertising, 36(5), 798-828.
Dholakia, U., ve Bagozzi, R. P. (Eds.) (2001). Consumer Behavior In Digital Environments.
Digital Marketing: Global Strategies from the World’s Leading Expens, New
York: John Wile and Sons.
Eker, M., Bayındır, M., Büktel, ve S., Yılmaz, K. (2017). Influencer’ın Hatırı Kaç Yıl Sürer?.
Campaign Dergisi, 69, 22-24.
Elisa, R. ve Gordini, N. (2014). Content Marketing Metrics: Theoretical Aspects and
Empirical Evidence Department Of Economics, Management and Statistics.
European Scientific Journal, 10(34), 92-104.
Freberg, K., Graham, K., McGaughy, K., ve Freberg, A. L. (2010). Who Are The Social
Media Influencers? A Study Of Public Perceptions Of Personality. Public Relations
Review, 37(1), 90-92.
Fuchs, C., Hofkirchner, W., Schafranek, M., Raffl, C., ve Sandoval, M. (2010). Theoretical
Foundations of the Web: Cognition, Communication and Co-Operation. Towards
an Understanding. Future Internet, (2), 41-59.
Gerardo. A. D. (2017). What is influencer marketing and how can marketers use it
effectively,https://www.forbes.com/sites/forbescommunicationscouncil/2017/
11/14/what-is-influencer-marketing-and-how-can-marketers-use-it-effectively/
#5f32921223d1, (Erişim Tarihi: 05.12.2018).
Glucksman, M. (2017). The Rise of Social Media Influencer Marketing on Lifestyle
Branding: A Case Study of Lucie Fink, Elon. Journal of Undergraduate Research in
Communications, 8(2), 77-87.
Gökşin, E. (2017). Dijital Pazarlama Temelleri, Doğru Strateji İle Başarıyı Yakalayın. İstanbul:
Abaküs Yayın Dağıtım.
Gürkaynak, G., Kama, Ç., O., ve Ergün, B. (2018). Navigating the Uncharted Risks of
Covert Advertising in Influencer Marketing. Advertising, 39 (1), 17-19.
Güven, L. (2018). Influencer, Vlogger, Youtuber Nedir?. https://pazarlamaturkiye.com/
pazarlama/influencer-vlogger-youtuber-nedir/, (Erişim Tarihi: 11. 12.2018).
James, K.L. (2010). The Internet: A User’s Guide. New Delhi: PHI Learning Private Limited.
Jarvinen, J., ve Karjaluoto, H. (2015). The Use of Web Analytics for Digital Marketing
Performance Measurement. Industrial Marketing Management, 50, 117-127.
Karahasan, F. (2012). Dijital Pazarlamanın Kuralları. İstanbul: CEOplus Yayıncılık.
Karkar, A. (2016). Değer ve Güven Ağlarının Yükselişinde İçerik Pazarlaması.
International Journal Of Social Science and Education Research, 2(1), 274-285.
Kaya, E. (2017). Dijital Pazarlama ve Ölçümleme. Isparta: Doktora Ders Notları.
Kuş, O. (2016). İçerik Pazarlama- Dijital Dünyada Marka ve Hikâye Yaratma Stratejileri.
İstanbul: Pales Yayınları.
Leeflang, P. S., Verhoef, P. C., Dahlström, P., ve Freundt, T. (2014). Challenges and
Solutions for Marketing In A Digital Era. European Management Journal, 32(1), 1-
12.
Lieb, R. (2011). Content Marketing: Think Like A Publisher. How To Use Content To Market
Online and In Social Media. Indianapolis: Que Publishing.
Liu, S., Jiang, C., Lin, Z., Ding, Y., Duan, R., ve Xu, Z. (2015). Identifying Effective
İnfluencers Based on Trust for Electronic Word-Of-Mouth Marketing: A DomainAware Approach. Information Sciences, 306, 34-52.
Merisavo, M. (2006). Effects of Digital Marketing Communication on Customer Loyalty: An
Integrative Model and Research Propositions. Helsinki: Helsinki School of Economics
Working Papers.
Mert, Y.L. (2018). Dijital Pazarlama Ekseninde Influencer Marketing Uygulamaları.
Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 6 (2), 1299-1328.
Özeltürkay, Y.E., Bozyiğit, S., ve Gülmez, M. (2017). Instagram’dan Alışveriş Yapan
Tüketicilerin Satın Alma Davranışları: Keşifsel Bir Çalışma. Marmara Üniversitesi
Öneri Dergisi, 12(48), 175-198.
Özkömürcü, H. (2018). 2017 Türkiye Influencer Marketing Dosyası, https://creatorden.
com/2017-turkiye-influencer-marketing-raporu/, (Erişim Tarihi: 05.12.2018).
Öztürk, M. (Ed) (2018). Değişen Pazarlama Anlayışı- Yeni Pazarlama Yaklaşımları, Ankara:
Gazi Kitapevi.
Phua, J., Jin, S. V., ve Kim, J. (2017). Gratifications of Using Facebook, Twitter, Instagram,
or Snapchat To Follow Brands: The Moderating Effect Of Social Comparison,
Trust, Tie Strength, And Network Homophily On Brand Identification, Brand
Engagement, Brand Commitment, and Membership Intention. Telematics and
Informatics, 34(1), 412-424.
Pulizzi, J. (2012). The Rise Of Storytelling As The New Marketing. Publishing Research
Quarterly, (28), 116-123.
Sarıtaş, A. (2018). İçerik Pazarlamasına Yönelik Bir Literatür Taraması. Sosyal Araştırmalar
ve Davranış Bilimleri Dergisi, 4(6), 232-239.
Saruhan, O. (2018). Sosyal Medya Canavarı Olmak İster misin?. İstanbul: MediaCat
Yayınları.
Sevinç, S. S. (2018). Blogger, Influencer, Fenomen, Instagrammer, YouTuber, Celebrity
Nedir? Ne İşe Yarar? Nasıl İstifade Edilir?, http://salihseckinsevinc.com/
blogger-influencer-fenomen-instagrammer- youtuber-celebrity-nedir-ne-iseyarar-nasil-istifade-edilir/, (Erişim Tarihi: 22.01.2019).
Simonson, I., ve Rosen, E. (2014). Absolute Value: What Really Influences Customers In The
Age Of (Nearly) Perfect Information. New York, NY: HarperBusiness.
Smith, K. L. (2007). What is Digital Marketing? New Marketing, http://digitalmarketing
101.blogspot.com.tr/2007_09_30_archive.html, (Erişim Tarihi: 05.12.2018).
Sponder, M., ve Khan, G. F. (2018). Digital Analytics for Marketing. Routledge: New York.
Sudha, M., ve Sheena K. (2017). Impact of Influencers in Consumer Decision Process: the
Fashion Industry. SCMS Journal of Indian Management, 1(6), 14-30.
Strickland, M. (2008). Marketer’s Guide to Web 3.0, Organic Inc. https://www.slideshare.
net/mstrickland/marketers-guide-to-web-30-presentation, (Erişim Tarihi:
05.03.2019).
ThinkwithTR (2019). Dijital Pazarlama Platformu, https://www.thinkwithturkiye.com,
(Erişim Tarihi: 12.01.2019).
Thorsten, H-T., ve Walsh, G. (2003). Electronic Word-of-Mouth: Motives for and
Consequences of Reading Customer Articulations on the Internet. International
Journal of Electronic Commerce, 8(2), 51-74.
Topinfluence-Inflencer Marketing Platformu (2019).
http://cdn2.hubspot.net/hub/256900/file-66482825 pdf/11_Things_Influencer
Marketing.pdf, (Erişim Tarihi: 05.01.2019).
Toptalent Platformu (2018). Influencer Marketiing Uygulamaları. https://toptalent.co/
10-markadan-ornek-olacak-10-icerik-pazarlamasi-calismasi, (Erişim Tarihi:
12.01.2019).
Uzun, M. (2017). Influencer Marketing Hakkında Her şey, https://www.muzafferuzun
.com/influencer-marketing-hakkinda-hersey, (Erişim Tarihi: 22.12.2018).
Wiedmann, K-P., Hennigs, N. ve Langner, S. (2010). Spreading the Word of Fashion:
Identifying Social Influencers in Fashion Marketing. Journal of Global Fashion
Marketing. 1(3), 142-153.
Wong, K. (2014). The Explosive Growth Of Influencer Marketing and What It Means For
You, https://www.forbes.com/sites/kylewong/2014/09/10/the-explosivegrowth-of-influencer-marketing-and-what-it-means-for-you/#47c9a29252ac,
(Erişim Tarihi: 08.12.2019).
Wymbs, C. (2011). Digital Marketing: The Time For A New Academic Major Has Arrived.
Journal of Marketing Education, 33(1), 93-106.